(နိဒါန္း) ရခိုင္အမ်ိဳးသားနိုင္ငံေရး ပကတိျဖစ္စဥ္ကို နိုင္ငံေရအရ ရွု႕ျမင္ျခင္း (သုိ႔) အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရး လမ္းစရွာေဖြျခင္း

နိုင္ငံေရး သေဘာတရားအရ (Political idea for good objective)၊ ႏိုင္ငံေရး အေတြးအေခၚ စိတ္ကူးစိတ္သန္႕ေကာင္းဟူ၍ အလိုအေလွ်ာက္ ျဖစ္ေပၚသည့္ အေလ့အထမရွိေပ။ ၄င္းလူမ်ိဳး၏ ႏိုင္ငံေရး အေတြ႕အၾကံဳ၊ အက်ပ္အတည္း၊ ပဋိပကၡ၊ အနိ႒ါရံု၊ ျဖတ္သန္းမႈသမိုင္း၊ ေဒသတြင္းႏိုင္ငံေရး၊ ကမၻာ့နုိင္ငံေရး အေျပာင္းအလဲ၊ ေခါင္းေဆာင္ မ်ားအေပၚတြင္ အေျခခံကာ အျပန္အလွန္ ဆက္စပ္ ခြဲျခမ္းစစ္ျဖာ ရႈးျမင္သံုးသပ္ျခင္းျဖင့္ နိုင္ငံေရး အေတြးအေခၚ ေကာင္းမ်ား ေပၚထြန္းလာၾကသည္။ ၄င္းႏိုင္ငံေရး အေတြးအေခၚမ်ား အေပၚအေျခခံျပီး အရည္အခ်င္းျပည့္ပို႕၊ သမာသမတ္ က်ေသာ မ်ိဳးခ်စ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားက ေဘာင္ေစ့ ေထာင့္ေစ့ ထု ့ဆစ္မြန္းမံ မွသာလွ်င္ လက္ရာ ေျမာက္ေသာ ႏိုင္ငံေရး ရုပ္လံုးေပၚ ထြန္းလာၾကပါသည္။ တနည္းဆိုရေသာ္ အစီုးရေကာင္းမ်ား ေပၚထြန္းလာျခင္းျဖစ္သည္။ အစိုးရေကာင္းမ်ား ဆိုသည္မွာ ျပည္သူ မ်ားကေရြးရွယ္ တင္ေျမွက္ျပီး၊ တိုင္းသူျပည္သားမ်ား၏ အက်ိဳးကိုသာ ေရွ႕ရွုးေဆာင္ရြက္၊ ထိမ္းသိမ္းကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ကာ၊ ေက်ာသားရင္သား မခြဲျခားဘဲ၊ တရားမွ်တစြာ ဥပေဒႏွင့္အညီ စီရင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ အစိုးရကုိဆိုလိုသည္။ အၾကင္အစိုးရ ေကာင္းေပၚေပါက္လာေစရန္ ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ား လြတ္လပ္ေရးကို အလွ်င္တိုက္ယူၾကရ ေပအံုးမည္။

လြတ္လပ္၊ တိုးတက္၊ အခ်ဳပ္အခ်ာအာဏာပိုင္ဆိုင္ေသာႏိုင္ငံတခုအျဖစ္ ဤကမၻာၾကီးတြင္ ရပ္တည္ႏွိူင္ရန္ လူမ်ိဳးတမ်ိဳးတြင္ (national consciousness)၊ အမ်ိဳးသား အထြ႒္တျမတ္ မဏၭိဳင္ မ်ား၊ ခိုင္မာသည့္ ယံုၾကည္ ခ်က္မ်ားႏွင့္ အမ်ိဳးသားေရးႏိုးၾကားမႈ႕မ်ားရွိ ၾကရေပမည္။ ရခိုင္တို ့၏ႏိုင္ငံေရး အထြ႒္တျမတ္ မဏၭိဳင္ (political value) မွာ လြတ္လပ္ျခင္း၊ တရားမွ်တျခင္း၊ လူ ့သိကၡာ သမာတိႏွင့္ အညီရပ္တည္ ေနထိုင္လိုၾကျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ လူမႈ႕ေရးမဏၭိဳင္ (social value) အျဖစ္ အမ်ိဳးသိလ ႏွစ္ဌာနကိုေစာင့္သိျခင္း ႏွင့္ အဖရခိုင္ျပည္ၾကီးအေပၚ(territory of integrity) ခံယူထားၾကသည္မွာ ဗုဒၵရွင္းေတာ္ ကိုယ္တိုင္ ၾကြေရာက္ခ်ီး ျမွင့္ေတာ္မူ ခဲ့သည့္ ဗ်ာ႒ိပ္ေျမ ျဖစ္သည္။ ျမင့္ျမတ္ တည္ၾကည္သည့္ သူေတာ္စင္ သူေတာ္ျမတ္၊ လက္ရံုးႏွလံုး သုတ ျပည့္စံုေသာ ရခိုင္အမ်ိဳးသား ေခါင္းေဆာင္မ်ား ကိန္းေအာင္းရာ ေျမျဖစ္သည္။

ရခိုင္အမ်ိဳးသား ႏုိင္ငံေရး ျဖတ္သန္းမႈ႕အတိတ္သမိုင္း၊ လက္ရွိအေနအထား ႏွင့္ အနာဂတ္ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္ မ်ားကို ေလ့လာ ဆန္းစစ္ၾကည့္ပါက အဆိုပါ မဏၭိဳင္ၾကီးမ်ားကို ထင္ရွားစြာေတြ ့ျမင္ႏွိုင္ေပသည္။ ဘိစိ ၃၃၂၅ မွ ေအဒိ ၁၇၈၄ ခုထိ မင္းဆက္ေပါင္း ၂၄၃ ဆက္ျဖင့္ ဓည၀တိ၊ ေ၀သာလီ၊ ေလးျမိဳ႕၊ ေျမာက္ဦး စသည့္ ေခာတ္ၾကီး ေလးေခာတ္ျဖင့္ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀၀၀ ေက်ာ္ ရခိုင့္ဘုရင့္နိုင္ငံေတာ္ကို တည္ေထာင္ ထိမ္းသိမ္း ကာကြယ္ခဲ့ ၾကသည္။

အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရး ေတာ္လွန္ေရးသမိုင္းကို ျပန္ၾကည့္မည္ ဆိုလွ်င္ ေခာတ္ ေလးေခာတ္ေတြ႕ ရေပသည္။ ၁၇၈၄ ခု ့မွ ၁၈၄၃ ခု ့ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၊ မင္းသားၾကီး ရႊီဘန္း၊ ျမိဳ႕သူၾကီး ေအာင္ေက်ာ္ဇံ၊ ေဒး၀မ္းေအာင္ေက်ာ္ရႊီ တို ့ဦးေဆာင္ေတာ္လွန္ခဲ့ ၾကသည့္ ဗမာနယ္ေရွ႕ႏွင့္ အဂၤလိပ္နယ္ေရွ႕ေမာင္းထုတ္ေရး ရခိုင့္ဘုရင့္ နိုင္ငံေတာ္ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရး၊ ၁၉၂၀ ခု မွ ၁၉၄၇ ခုထိ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ၊ ဆရာေတာ္ ဦးစိႏၵာ၊ ဆရာေတာ္ ဦးပညာသိဟ၊ ဗိုလ္ၾကီးၾကာလွေအာင္၊ ဘံုေဘာက္သာေက်ာ္၊ဦးသာေက်ာ္ အစရွိသည့္ ေခါင္းေဆာင္းမ်ားက အဂၤလိပ္၊ဂ်ပန္ ႏွင့္ ဗမာနယ္ေရွ႕တိုက္ထုတ္ေရး ရခိုင့္သမတၱနိုင္ငံထူေထာင္ေရး၊ ၁၉၄၈ ခု မွ ၁၉၆၂ ခု ့ထိ ရ.တ.ည ဦးေဆာင္သည့္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ ခြင့္ရရွိေရး၊ ပင္လံုစာခ်ဳပ္အေကာင္ အထည္ေဖၚ ေဆာင္ေရး လွုပ္ရွားမႈ႕ ျဖစ္သည္။ ဦးေက်ာင္ဇံရႊိေခါင္းေဆာင္သည့္ ရခိုင္ျပည္ကြန္ျမဴနစ္ ပါတီ၏ ရခိုင္ျပည္လြတ္လပ္ေရးႏွင့္ ကြန္ျမဴနစ္နိုင္ငံေတာ္ ထူေထာင္ေရး ႏွင့္ ၁၉၇၀ မွ ယခု ့ကာလအထိ ကိုယ္ပိုင္ လြတ္လပ္ေရး၊ အခ်ဳပ္အခ်ာအာဏာ ပိုင္ဆိုင္ေရး ႏွင့္ ဒီမိုကရက္တစ္ သမၼတႏိုင္ငံေတာ္ ထူေထာင္ေရးပင္ ျဖစ္သည္။ ထင္ရွားေသာ ဗမာျပည္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ ရခိုင္အမ်ိဳးသား ေခါင္းေဆာင္မ်ားမွာ ဦးေက်ာ္ျမ၊ ဦးေမာင္တူႏွင့္ ဦးလွထြန္းဗိုလ္ တို႔ျဖစ္သည္။

ယခု ့ေနာက္ပိုင္းထင္ရွားေသာ ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္းမ်ားမွာ ဆရာစံေက်ာ္ထြန္း (ကြယ္လြန္)၊ ဥကၠဌ ခိုင္မိုးလင္း (ကြယ္လြန္)၊ ခိုင္ရာဇာ (ကြယ္လြန္)၊ ၊ ဦးထိန္လင္း၊ ဦးထြန္းေရႊေမာင္၊ အရွင္အရိယ၀ံသ၊ ဦးသိန္းေဖ၊ ဥကၠဌ ခိုင္ရဲခိုင္၊ ေဒါက္တာခင္ေမာင္၊ အမ်ိဳးသမီးေခါင္းေဆာင္ ေစာျမရာဇာလင္း ႏွင့္ အျခား ထင္ရွားေသာေခါင္းေဆာင္မ်ားျဖစ္ၾကပါသည္။

၁၉၉၀ ခု ့ႏွစ္ ေရြးေကာက္ပြဲ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ရခိုင္ ဒီမိုကေရစီအဖြဲခ်ဳက္ ဥကၠဌ ေဒါက္တာေစာျမေအာင္၊ ဦးေအးသာေအာင္၊ ဦးဦးသာဘန္း ႏွင့္၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ အနိုင္ရရွိခဲ့ေသာ RNDP မွ ေဒါက္တာ ေအးေမာင္တို႔သည္ ုအထူးထင္ရွားေသာ ဒီမိုကေရစီ ေခါင္းေဆာင္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။

၂၀၀၄ ခု ့ရခိုင္ျပည္အမ်ိဳးသားေကာင္စိ (ANC) ဖြဲစည္းလွုပ္ရွားလာျခင္းသည္ ၂၁ ရာစု ့ရခိုင္အမ်ိဳးသား လြတ္ေျမာက္ေရး ေတာ္လွန္ေရးကို ဒီမိုကေရစီ နည္းစနစ္မ်ာျဖင့္မြန္းမံကာ ပိုေမာ္ေခာတ္မွိ တိုးတက္ ေစခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံတကာအသိုင္းအ၀ိုင္း၊ မဟာမိတ္မ်ားႏွင့္ အနီးကပ္ဆက္စပ္ လွုပ္ရွားလာ ႏွိုင္ခဲ့သည္။ တနည္းတဖံု ရခိုင္လူငယ္မ်ားကို ႏိုင္ငံေရးႏိုးၾကားေစခဲ့သည္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္သစ္အတြက္ ရခိုင္ျပည္ဖြဲစည္း အုပ္ခ်ဳပ္ပံုအေျခခံဥပေဒ မူၾကမ္းကို ေရဆြဲ ႏွိုင္ခဲ့ၾကသည္။ ေထာင္ႏွင့္ခ်ီေသာ အမ်ီဳးသားေရး ႏိုးၾကားသည့္ လူငယ္လူလပ္ ပိုင္းမ်ားကို အေနာက္တိုင္းႏွင့္ ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားသို ့အေျခခ်ေနထိုင္ႏွိုင္ရန္ စြမ္းေဆာင္ ေပးႏွိုင္ခဲ့သည္။

သို႕ေသာ္ ANC ၏ ႏိုင္ငံေရးဦးတည္မ်ားခ်က္ျဖစ္ေသာ ရခိုင္တမ်ိဳးသားလံုး စည္းလံုးညီညြတ္ေရး၊ တန္းတူေရး၊ အခ်ဳပ္အခ်ာ အာဏာပိုင္ဆိုင္ေရး ရရွိရန္အတြက္ ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ ၾကရေပအံုးမည္။ အထူးသျဖင့္ ANC ၏ ႏိုင္ငံေရး မဟာဗ်ဴဟာမ်ား ျဖစ္ၾကေသာ (၁) ရခိုင္ႏိုင္ငံေရး ေတာ္လွန္းေရး အဖြဲအစည္းမ်ား ညီညြတ္သည့္ ANC မွသည္ ရခိုင္တမ်ိဳးသားလံုးညီညြတ္သည့္ ရခိုင္ျပည္ အမ်ိဳးသား ကြန္ကရက္သို ့(Arakan National Congress) ႏွင့္ (၂) ထိုအမ်ိဳးသားကြန္ကရက္မွသည္ ရခိုင္ျပည္ အမ်ိဳးသားအစိုးရ (Arakan National Government) ဖြဲစည္းႏွိင္ေရး တို ့ကိုဆက္လက္လုပ္ေဆာင္္ၾကရ ေပအံုးမည္။ ၄င္းအမ်ိဳးသားအစိုးရ ဦးေဆာင္ျပီး ဖက္ေပါင္းစံု နည္းေပါင္းစံု၊ ႏိုင္ငံတကာ၊ သံေရးတမံေရး နည္းဗ်ဴဟာမ်ားျဖင့္ျပည္တြင္း ျပည္ပဆက္စပ္ လွုပ္ရွားကာ ရခိုင္ျပည္ လြတ္လပ္ေရးကို တိုက္ယူၾကရ ေပအံုးမည္။

၁၉၈၈ ခု ့ေနာက္ပိုင္းျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ပါတီစံုစနစ္ က်င့္သံုးေရး ႏိုင္ငံေရး ေရစီးေၾကာင္း ေျပာင္းလဲလာမွု ့၊ ၁၉၉၄ ခု ့တြင္ ကမၻာ့ကုလသမဂၢမွ ခ်မွတ္လိုက္ေသာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားအရ တိုင္းရင္းသားမ်ား၏ အခြင့္အေရးမ်ား ရရွိရန္အတြက္ လာမွု႔၊ ၁၉၈၉ ခု ့ဗိုလ္ရာဇာႏွင့္ NUPA ပါတိ ေခါင္ေဆာင္မ်ားကို အိႏၵယ စစ္တပ္ ကလုပ္ၾကံသပ္ျဖတ္ျပီးေနာက္ အားနည္းလာေသာ ရခုိင္ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ၁၉၉၀ ေရြေကာက္တြင္အႏိုင္ရ ပါတိ ရခိုင္ဒီမိုကေရစီ အဖြဲခ်ဳပ္ကို အာဏာလဲႊေျပာင္းမေပးျခင္း အေပၚအေျခခံျပီး ေခာတ္သစ္ ရခိုင့္ေတာ္လွန္ ေရးကို တဆင့္ျမွင့္တင္ႏွိုင္ရန္ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္တြင္ ေမရိကတိုက္ေရာက္ ရခိုင္မ်ား ညီလာခံကိုနယူးေယာက္ျမိဳ ့တြင္ က်င္းပခဲၾကသည္။ ၄င္းညီလာခံတြင္ ဖြဲစည္းအုပ္ပံုအေျခခံဥပေဒေရးဆြဲေရး၊ ရခိုင္အမ်ိဳးသားညီလာခံ က်င္းပေရးႏွင့္ အမ်ိဳးသားဗလသံုးတန္ တည္းေဆာက္ေရး နည္းဗ်ဴဟာမ်ားကို ခ်မွတ္ခဲ့ၾကသည္။ ၄င္းတိုမွာ (၁) နယ္စပ္ေဒသတြင္အေျခခံ လွုပ္ရွားေနသည့္ အင္အားမ်ားကို စု ့စည္းျပီး စစ္ေရ၊ ႏိုင္ငံေရးအင္အား (အထူးသျဖင့္ ANC) တည္ေဆာက္ရန္။ (၂) ႏိုင္ငံတကာတြင္ေရာက္ရွိ ေနၾကေသာ တပ္သိပညာရွင္မ်ား၊ အလုပ္သမားမ်ားကို စုစည္းျပီး (အထူးသျဖင့္ World Arakan Organization-WAO) ဖြဲစည္းကာ စီးပြားေရး၊ လူမႈ႕ေရး၊ ရခိုင့္ယဥ္ေက်းမႈ႕သမိုင္း၊ စာေပ၊ ဖြံျဖိဳးေရး လုပ္ငန္းမ်ားလုပ္ေဆာင္ကာ ရခိုင္ျပည္ျပန္လည္ ထူေထာင္ေရး အတြက္ျပင္ဆင္ရန္။ (၃) ကမၻာ့ရခိုင္ေက်ာင္းသား လူငယ္မ်ား ကြန္ကရက္ (World Arakanese Student and Youth Congress-WASYC) ကိုဖြဲစည္းကာ သတင္းမိဒိယာ ကြန္ယက္၊ ပညာေရးႏွင့္ ေခါင္းေဆာင္းသစ္မ်ား အျဖစ္ေနရာ ယူလာႏွိုရန္ျပင္ဆင္ရန္။ (၄) ရခိုင္ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းမ်ား ႏိုင္ငံတကာတြင္ ဖြင့္လွစ္ ထားရွိကာ သာသနာျပန႔္ ပြားရန္ႏွင့္ (၅) ရခိုင္းလူမ်ိုးမ်ား ႏိုင္ငံတကာတြင္ အေျခခ်ႏွိုင္ရန္ လမ္းမ်ားဖြင့္ေပးရန္ စသည့္ေရွ႕ လုပ္ငန္းစဥ္ မ်ားကိုခ်မွတ္ခဲ့ၾကသည္။

အလားတူပင္ ၂၀၀၁ခု တြင္ကာလကတၱားျမိဳ၌ (ALD၊ ALP၊ DPA၊ NUPA) ေလးပါတီ အစည္းအေ၀းကို က်င္းပကာ က်ယ္ျပန္ ့ေသာညီလာခံက်င္းပျပီး အမ်ိဳးသားညီညြတ္ေရးကို တည္ေဆာက္ရန္ဆံုးျဖတ္ခဲ့ၾကသည္။ အေမရိကတြင္ဖြဲစည္းလိုက္ေသာ ညီလာခံက်င္းပေရး ေကာ္မတိႏွင့္ ကာလကတၱားတြင္ ဖြဲစည္းလိုက္ေသာ ေကာ္မတိတို ့ပူးေပါင္းကာ ၂၀၀၄ ခု နယူးေဒလိျမိဳ ့တြင္ ရခိုင္အမ်ိဳးသားအၾကိဳညီလာခံ ကိုက်င္းပကာ ေအအင္စီကို ဖြဲစည္းႏွိုင္ခဲ့ၾကသည္။

၄င္းအမ်ိဳးသားဗလသံုးတန္ျဖင့္ အျပန္အလွန္ဆက္စပ္ကာ စည္းစနစ္က်စြာ လွုပ္ရွားမည္ဆိုပါလွ်င္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံေရး အေျပာင္းအလဲ၊ ေဒသတြင္းအေျခအေနႏွင့္ ကမၻာ႔ႏိုင္ငံေရး အေျပာင္းအလဲေပၚတြင္ အေျခခံျပီး ရခိုင္ျပည္၏အနာဂတ္သည္ ရခိုင္မ်ား အဆံုးအျဖတ္ေပးရမည့္ အေျခအေနသို႔ မလြဲမသြယ္ ေရာက္ရွိလာပါမည္။

၁၉၄၈ ခု ျမန္မာႏိုင္ငံလြတ္လပ္ေရးရျပီး အခ်ိန္ကစျပီး ယေန ့အခ်ိန္ထိ ရခိုင္ေခါင္းေဆာင္မ်ား အဖြဲအစည္းမ်ားအၾကားတြင္ အျငမ္းပြားေနၾကေသာ ႏိုင္ငံေရးကိစၥၾကီး သံုးခုရွိသည္။ ၄င္းတို ့မွာ (၁) ဗမာႏွုင့္ပူးေပါင္းေနထိုင္ျပီး အစြမ္းေရာက္မူဆလင္မ်ား (၀ါ) ရိုဟင္းဂ်ာမ်ားက ရခိုင္ျပည္ကို သီးျခားခြဲထုတ္ကာ အီဆလမ္ႏိုင္ငံ ထူေထာင္ရန္ ၾကိဳးစားေနၾကျခင္းကို ကာကြယ္ႏွိုင္မည္ဟု႔ ခံယူထားသည့္အုပ္စု၊ (၂) မူဆလင္မ်ားႏွင့္ပူးေပါင္းျပီး ဗမာမ်ားကို ရခိုင္ျပည္မွတိုက္ထုပ္ကာ ရခိုင္ႏိူင္ငံေတာ္ထူေထာင္ရန္ႏွင့္ မူဆလင္ျပသနာကို ေနာင္ခါလာ ေနာင္ခါေစ်း ေျဖရွင္းရန္ယံုၾကည္သည့္ အုပ္စု ႏွင့္ (၃) ရခိုင္သား အလုပ္ကိုရခိုင္သားမ်ားသာ လုပ္ေဆာင္ေရး (ရခိုင့္စြမ္းအားကိုရခိုင္သားမ်ားျမွင့္တင္ေရး) အလယ္အလပ္ အမ်ိဳးသားေရး လမ္းစဥ္ကို ကိုင္စြဲထား သည့္အုပ္စု႔ မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ဤကိစၥၾကီးသံုးရပ္ကို ညွိးႏုိင္း အေျဖရွာၾကရေပဦးမည္။ အလယ္အလပ္လမ္းစဥ္ကိုေရြးရွယ္ ရေပမည္။ ထိုမွသာအမ်ိဳးသားေရး၀ါဒ ခိုင္မာျပီး ကိုယ့္အားကိုယ္ကိုး သည့္သခင္စိတ္မ်ားရင့္သန္ လာေပမည္။

ေနာက္အေရးၾကီးေသာ ရခိုင္တို ့၏အျငမ္းပြားေနၾကေသာျပသနာ အရပ္မွာ “ရိုဟိန္းဂ်ာ” ကိစၥကို မည္သို႕ကိုင္တြယ္ၾကမည္နည္းဟူသည့္ျပသနာပင္ျဖစ္သည္။ (Conservative-ေကာင္ဆာေဗးတစ္) ေရွ႕ရိုးစြဲ၀ါဒိ မ်ားက ၄င္းမူဆလင္မ်ားကို ရခိုင္ျပည္က အျပီးအပိုင္ေမာင္းထုတ္ပစ္ရမည္ဟု ့ခံယူထားၾကသည္။ (Liberal-လိုင္္ဘရယ္)တိုးတက္ေသာ အျမင္ရွိသူမ်ားက လူ၀င္မႈ႕ၾကီးၾကပ္ေရး ဥပေဒအရ တရားနည္း လမ္းက်စြာေျဖရွင္းရန္ စဥ္းစားလာၾကသည္။ မည္သို႕ပင္ဆိုေစကာမူ အစြမ္းေရာက္မူဆလင္မ်ားက ရခိုင္ျပည္ကို “ရိုဟင္ဂ်ာ ိသု႕မဟုတ္ အီစလမ္” ႏိုင္ငံထူေထာင္ရန္ၾကိဳးစားေနၾကျခင္းကို ရခိုင္သားမ်ား စိုးရိမ္ေန ၾကသည္မွာ သဘာ၀က်လွေပသည္။ ဤျပသနာသည္ ၁၉၈၈ ခု ေနာက္ပိုင္း ရုပ္တရက္ေပၚေပါက္ လာေသာ ျပသနာမဟွုတ္ေပ။ မစၥတာ မူဟင္းအလီဂ်က္နက္ (၁၉၄၈ ခု လြတ္လက္ေရးႏွင့္အတူ ပါကစၥတန္ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ ျဖစ္လာခဲ့သူ) ဦးေဆာင္ျပီး အိႏၵယႏွင့္ ပါကစၥတန္ သီးျခားလြတ္လပ္ေရး ရယူကာ ေတာင္အာရွတြင္ အီစလမ္း ႏိုင္ငံထူေထာင္ေရးလွုပ္ရွားစဥ္ ကာလကတည္းကပင္၊ ရခိုင္ျပည္ရွိမူဆလင္ေခါင္းေဆာင္မ်ားက မစၥတာ ဂ်က္နက္ ႏွင့္ေတြ ့ဆံုကာ ဘူးသီးေတာင္၊ ေမာင္ေတာ၊ ရေသ့ေတာင္နယ္မ်ားကို အေရွ႕ပါကစၥတန္ (ယခု ဘဂၤလားေဒ်(ခ်္) ႏိုင္င္ငံတြင္ထည့္သြင္းရန္ ေဆြးႏြဲခဲ့ၾကသည္။ ရခိုင္မူဆလင္အဖြဲခ်ဳပ္ (Arakan Muslim League) ကိုထူေထာင္ကာ လက္နက္ကိုင္ လွုပ္ရွားခဲ့ၾကသည္။ ၄င္းအက်ိဳးဆက္မ်ားမွာ မၾကာမီက တိုင္းမဂၢဇင္းတြင္ ရခိုင္ျပည္အတြင္းေနထိုင္ၾကေသာ တိုင္းရင္းမ်ားအျဖစ္ “ရိုဟင္းဂ်ာ” မ်ားသာျဖစ္သည္ဟု႔ို ေဖၚျပလာၾကသည္။ အေမရိကန္ေအာက္ လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ ျဗိတိသွ်လႊတ္ေတာ္တြင္ ၾကားနာတင္းသြင္းျခင္းခံလာ ၾကရသည္။ အာရပ္ႏိုင္ငံမ်ား၏ အကူအညီျဖင့္ ယခုႏွစ္ေမလအတြင္းက တာဂ်ီဆတန္ႏိုင္ငံ တြင္ “Arakan Rohingya Union-ရခိုင္ရိုးဟိန္ဂ်ာ သမဂၢ” ကို အဖြဲအစည္းသံုးဆယ္ေက်ာ္ျဖင့္ ဖြဲစည္းကာ ႏိုင္ငံတကာတြင္ က်ယ္ျပန႔္ စြာလွုပ္ရွား လွ်က္ရွိသည္။

ဤျပသနာမ်ားကို ေျဖရွင္းရန္၂၀၀၄ ခု နယူးေဒလီ ညီလာခံတြင္ ေပၚလစီ၊ ဗ်ဴဟာႏွင့္ေရွ႕ဆက္ လုပ္ငန္းစဥ္ မ်ားကိုခ်မွတ္ခ့ဲၾကသည္။ ရိုဟင္ဂ်ာဟုေခၚတြင္ျပီး သီးျခားတိုင္းျပည္ထူေထာင္ရန္ ၾကိဳးစားေနၾကျခင္းမွာ ႏိုင္ငံေရးျပသနာ မဟုပ္၊ အဂၤလိပ္လက္ထက္ကတည္းကပင္ လူ၀င္မႈ႕ၾကီးၾကပ္ေရး ျပသနာေၾကာင့္ အစုလိုက္အပံုလိုက္၀င္ေရာက္လာျခင္းမွ စတင္ေသာျပသနာျဖစ္သည္။ သို ့ေသာ္ မူဆလင္အစြမ္းေရာက္မ်ားက ရခိုင္သမိုင္းကိုလိမ္လည္ ေရးသားျပီး ရခိုင္ျပည္ကို မူဆလင္တိုင္းျပည္ အျဖစ္ သို ့ေျပာင္းလဲရန္ ၀ါဒျဖန္ ့ခ်ီေနသည့္ကစၥကို အလွ်င္ရွင္းလင္းၾကရပါမည္။ စစ္မွန္ေသာရခိုင္သမိုင္းကို အလွ်င္ ရွင္းလင္းရမည္။ ရခိုင္သမိုင္းရွင္းလင္းပြဲမ်ားကို ကမၻာအႏွံျပဳ႕ လုပ္ၾကရမည္။ စါအုပ္မ်ားထုပ္၀ယ္ၾကရမည္။ ဥပမာအားျဖင္ ၂၀၀၅ ခု ့ႏွစ္ထိုင္းႏိုင္ငံ ခ်ဴလာေလာင္ကြန္း တကၠသိုလ္ႏွင့္ ေအအင္စီပူးတြဲျပဳ႕လုပ္သည့္ (Forgotten Kingdom of Arakan) ရခိုင္သမိုင္းရွင္းလင္းပြဲႏွင့္ ၂၀၀၉ ခု ့ႏွစ္တြင္ အဂၤလန္ႏိုင္ငံေရာက္ ရခိုင္မ်ားျပဳလုပ္သည့္ ရခိုင္သမိုင္းရွင္းလင္းပြဲ မ်ားကမ်ားစြာထိေရာက္မႈ႕ရွိခဲ့ေပသည္။ သို ့ေသာ္ ထိုသမိုင္းရွင္းလင္းပြဲမ်ားႏွင့္ မလံုေလာက္ေသးေပ။ အေမရိက၊ ဥေရာပ၊ အာရွႏိုင္ငံႏွင့္ ရခိုင္ျပည္၊ ဗမာျပည္တ႔ို တြင္ မ်ားစြာေသာ ရခိုင္သမိုင္း ရွင္းလင္းပြဲမ်ား ျပဳ႕လုပ္္ၾကရေပအံုးမည္။ တဖက္တြင္ ရခိုင္ႏွင့္ေအးအတူ ပူအမွ်ေနထိုင္လိုၾကေသာ မူဆလင္ မ်ားကို လူ၀င္မႈ႕ၾကီးၾကပ္ေရး ဥပေဒရွဳ႕ေထာင့္ႏွုင့္ လူ ့အခြင့္အေရး ရွု႕ေထာင့္က စဥ္းစားၾကရေပမည္။

အစြမ္းေရာက္မူဆလင္မ်ား၏ ရခိုင္ျပည္ကို အီစလမ္တိုင္းျပည္ ထူေထာင္ရန္ၾကိဳးစားေနၾကသည့္ ရန္ကို ေလွ်ာ့တြက္၍မရေပ။ ေဆာ္ဒီအာေရဘီးယား၊ မေလးရွား ႏွင့္ ဘဂၤလားတြင္ သိန္းေပါင္းမ်ားစြာေရာက္ရွိေနေသာ မူဆလင္မ်ား၊ ထိုင္း၊ အေမရိက၊ ဥေရာပႏွင့္ အေရွ႕အလည္ပိုင္း တြင္ေရာက္ရွိေန ၾကေသာႏိုင္ငံေရး အဖြဲအစည္းမ်ား ဆက္စပ္လွုပ္ရွားေနၾကျခင္းသည္မွာ အနာဂါတ္ရခုိင္လူမ်ိဳးတည္တ့ံေရးကို စိန္ေခၚေနေပသည္။

ရခိုင္နိုင္ငံေရးပါတီအဖြဲအစည္းမ်ားတြင္ တဖြဲ႕တပါတိ ေခါင္းေဆာင္တဦး ျဖင့္လုပ္ေဆာင္ မွသာေအာင္ျမင္မည္ဟု ့ခံယူၾကသည့္ (conservative) ေရွ႕ရိုးစြဲ၀ါဒိမ်ား ႏွင့္ အမ်ားစုဆႏၵႏွင့္ စုေပါင္း ဦးေဆာင္မႈ႕စနစ္ျဖင့္လုပ္ေဆာင္မွသာ ေအာင္ျမင္မည္ဟု ့ယံုၾကည္ၾကသည့္ (liberal) တိုးတက္ေသာ အျမင္ရွိေသာအုပ္စုဟု ႏွစ္မ်ိဳးႏွစ္စားေတြ ့ရွိႏွိုင္သည္။ ေကာင္ဆာေဗးတစ္တို ့သည္ စစ္ေရးသည္သာလွ်င္ အဓိကဟုခံယူၾကျပီး လိုင္ဘရယ္တို႕ စစ္ေရးတို႕သည္ ႏိုင္ငံေရး ၾသဇာတည္ေဆာက္ ရန္ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ေသာ တိုက္ခိုက္ေရး၊ကာကြယ္ေရး အင္းတခုျဖစ္သည္ဟု ခံယူထားၾကသည္။ ေအအင္စီသည္ လိုင္ဘရယ္ မူ၀ါဒ၌အေျခခံ ေပါက္ဖြာလာရကား၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စစ္ေရးတြင္သာမက သံတမံေရး၊ သတင္းမိဒိယာ၊ မဟာမိတ္ ႏွင့္ႏိုင္ငံတကာေရးရာမ်ား၊ ျပည္တြင္းျပည္ပအင္အားမ်ားပါ အေရးၾကီးေၾကာင္း ခံယူထားၾကသည္။ ေအအင္စီ၏ ခံယူခ်က္၊ ယံုၾကည္ခ်က္၊ ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္အျပည့္ျဖင့္ အလယ္အလပ္ မ်ိဳးခ်စ္၀ါဒတြင္ အေျခခံျပီးေပါက္ဖြားလာေသာ အမ်ိဳးသားႏိုင္ငံေရး တပ္ေပါင္းစုၾကီးျဖစ္သည္။ ကိုယ့္ေျခေထာက္ေပၚကိုယ္ ရပ္တည္ျပီး အမ်ိဳးသားအေျခခံအင္အားမ်ား ေတာင့္တင္း၊ အရည္အခ်င္းျပည့္၀လာမွသာလွ်င္ ရခိုင့္ ကံၾကမၼာကိုရခိုင္သားမ်ားဖန္တီးႏွိုင္မည္ဟုယံုၾကည္သည္။

ရခိုင္အဖြဲအစည္းမ်ားတြင္မည္ဟုိ႕ပင္ မတူကြဲျပားမႈမ်ားရွိေစကာမူ ၄င္းအင္းအားမ်ား၏တူညီေသာ အခ်က္မွာ ရခိုင္ျပည္ကို ရခိုင္သားမ်ားအုပ္ခ်ဳပ္ေရးပင္ ျဖစ္သည္။ မဟာဗ်ဴဟာတူညီလွ်င္ နည္းဗ်ဴဟာမ်ားကို အခ်ိန္ယူ စိတ္ရွည္သည္းခံ ညွိႏွိုင္းယူျပီး တူညီသည့္အခ်က္မ်ားကို ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္မည္ဆိုပါက မၾကာေသာကာလတြင္ (Arakan National Congress) ရခိုင္ျပည္အမ်ိဳးသားကြန္ကရက္ကို ခၚယူက်င္းပ ႏွုိုင္ၾကပါလိမၼည္။ လူတန္းစားေပါင္းစံု၊ အလႊာေပါင္းစံု၊ ပါတီအဖြဲအစည္းေပါင္းစံု၊ ေက်ာင္းသား၊ လူငယ္၊ အမ်ိဳးသမီး၊ အလုပ္သမား၊ လယ္သမား၊ ရဟန္းရွင္လူ၊ တတ္သိပညာရွင္မ်ားပါမက်န္ တမ်ိဳးသားလံုးပါ၀င္လႈပ္ရွားႏွိုင္သည့္ ကြန္ကရက္ဖြဲစည္းႏွိုင္မွသာလွ်င္ ရခိုင္လူမ်ိဳး မ်ား၏ အနာဂါတ္လြတ္ေျမာက္ေရးကို ေမွ်ာ္မွန္းႏွိုင္မည္ျဖစ္သည္။ လက္ရွိလုပ္ေ ဆာင္ေန ၾကေသာ   ေအအင္စီ၊  ေအအလ္ပိ၊ ဒိပိေအ၊ အန္ယူပိေအ၊ ေအအလ္ဒီ၊ ရခိုင္အမ်ိဳးသားဖြံျဖိဳးေရး ပါတီတို ့သည္ အမ်ိဳးသား လြတ္ေျမာက္ေရးလွုပ္ရွားမႈ၏ အျမဴတည္ ပါတိအဖြဲ႕အစည္းမ်ားသာ ျဖစ္သည္။ ထိုအျမဴတည္ပါတိ အဖြဲအစည္း မ်ားျဖင့္စုစည္း တည္ေဆာက္ထားသည့္ အင္အားၾကီးမားသည့္ အမ်ိဳးသားအင္အား (national institute) သာလွ်င္ အမ်ိဳးသားညီညြတ္ေရးႏွင့္ အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရး ကိုစြမ္းေဆာင္ႏွိုင္မည္ျဖစ္သည္။ ထိုအေျခအေနကို မေရာက္မွီၾကားကာလအတြင္း လက္ရွိ မည္သည့္ပါတိအဖြဲအစည္းကမွ တမ်ိဳးသားလံုး ညီညြတ္ေရးႏွင့္ ရခိုင္ျပည္လြတ္လပ္ေရးကို စြမ္းေဆာင္ ေပးႏွိုင္လိမၼည္မဟွုတ္ေပ။

၄င္းကြန္ကရက္ေပၚေပါက္လာေစရန္ ေအအင္စိ၏ ပထမအဆင့္ ၾကိဳးစားေဆာင္ရြက္ခ်က္မွာ ၂၀၀၆ ခု ႏွင့္ ၂၀၁၁ ခု တြင္ ရခိုင္၊အိႏၵယ၊ ဘဂၤလား သံုးပြင့္ဆိုင္သည့္ ေနရာတခု႔တြင္ စစ္အင္အား ၅၀၀ ျဖင့္ အေျခခံထိမ္းခ်ဳပ္နယ္ေျမ ထားရွိျပီး စစ္ေရး ႏိုင္ငံေရး တည္ေဆာက္ကာ ျပည္တြင္းထိုးေဖါက္ေရး၊ စည္းရံုးေရး၊ လူထု ့အက်ိဳးျပဳလုပ္ငန္းမ်ားလုပ္ေဆာင္ေရး ႏွင့္သင္တန္း ေက်ာင္းမ်ားဖြင့္လွစ္ရန္ အပတ္တကုပ္ ၾကိဳးစားခဲ့ၾကသည္။ သို ့ရာတြင္ ၂၀၀၇ ခု ့ႏွစ္ ANC-S & ARRC ရံုးကို အၾကမ္းဖက္၀င္ေရာက္ သိမ္းပစ္ျခင္း ႏွင့္ ၂၀၁၁ ခု ႏွစ္တြင္တဖန္ မဆင္မျခင္ ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို ရဲတိုင္ဖမ္းဆီး၊ ရံုးကိုသိမ္းပစ္ၾကျခင္းတို႔သည္ အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရး လွုပ္ရွားမႈ လုပ္ငန္းမ်ား ႏွင့္ အမ်ိဳးသားကြန္ကရက္ ေပၚေပါက္ေရး လုပ္ငန္းစဥ္ မ်ားကို အထူးထိခိုက္ေစခဲ့သည္။ ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ားကို ့ကြ်န္သက္ရွည္ေစရန္ တနည္းတဖံု ပံ့ပိုးေပးရာ ေရာက္ေပသည္။ အကယ္၍ ထိုလုပ္ငန္းမ်ားေအာင္ ျမင္ခဲ့ပါက ေအအင္စီသည္ ၂၀၁၃ တြင္ ကမၻာ့ရခိုင္မ်ား ညီလာခံကိုေခၚယူကာ ရခိုင္အမ်ိဳးသား ကြန္ကရက္ကိုဖြဲစည္းႏွိင္မည္ျဖစ္သည္္။

တဖက္တြင္ ေအအင္စီ ႏွစ္ျခမ္းကြဲခဲ့ျခင္း၊ အန္ယူပိေအ ႏွစ္ျခမ္းကြဲခဲ့ျခင္း ၊ေအအာလ္ပိပါ တိ   ေအအင္စိက ႏွုပ္ထြက္ခဲ့ျခင္းတို ့သည္ ေအအင္စီ၏ မဟာဗ်ဴဟာေျမာက္ အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရး လွုပ္ရွားမွု ့လုပ္ငန္းစဥ္ မ်ားကို ေႏွာင့္ေႏွးေစခဲ့သည္။ သို ့ရာတြင္ ေအအင္စီကခ်မွတ္ထားေသာ ေပၚလစီ၊ မူ၀ါဒ လမ္းစဥ္ႏွင့္ ဗ်ဴဟာ မ်ားသည္ လက္ေတြ ့က်ျပီး ေခာတ္စနစ္ႏွင့္ ကိုက္ညီကာ ရခိုင္တမ်ိဳးသားလံုး၏ ဆႏၵ၊ လိုုလားခ်က္မ်ားႏွင့္ ယေန႔အခ်ိန္ထိ ကိုက္ညီဟပ္စပ္ေနေပသည္။ 

အခ်ိန္အတိုင္းအတာတခုထိ ေအအင္စီေခါင္းေဆာင္းမ်ား ၾကံ့ၾက့ံခံရပ္တည္ကာ ထိုအက်ပ္ အတည္းမ်ားကို ေက်ာ္လႊားကာ ေအအင္စီႏွစ္ျခပ္း ေပါင္းျပီး ကခ်င္၊ ကရင္၊ ကရင္နီေဒသရွိ ရခိုင္လူငယ္တပ္ မ်ားႏွင့္ လက္တြဲကာ ျပည္တြင္း ျပည္ပအင္အားမ်ား၊ တပ္သိပညာရွင္မ်ားႏွင့္ ညွိႏွိုင္းကာ ကြန္ကရက္ ညီလာခံကို ေခၚယူက်င္းပႏွိုင္မည္ ဆိုလွ်င္ ရခိုင္အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရး လွုပ္ရွားမႈ ေအာင္ျမင္မႈဗ်ဴဟာ ပထမအဆင့္ေအာင္ျပင္ျပီဟုဆိုႏွိုင္ေပသည္။

ဤၾကားကာလတြင္ ေအအင္စီကခ်မွတ္ က်င္းသံုးေနသည့္ ရင္တြင္းဆြဲသြင္းေရးမူကို အားလံုး ေက်ညက္ၾကရန္ႏွင့္ လိုက္နာက်င့္သံုးၾကရန္လိုအပ္ေပသည္။ မည္သူမပါရ၊ မည္သည့္အဖြဲအစည္းကို မသြင္းရ စသည္ျဖင့္ ဘက္ေဘာင္ ခြဲျခားမႈမ်ားကို စြန႔္လႊတ္ကာ ရခိုင္အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရး အတြက္လႈပ္ရွား စြမ္းေဆာင္ေနၾကသူမ်ား၊ အဖြဲအစည္း မွန္သမွ်ေနရာအလိုက္၊ အဆင့္အလိုက္ပါ၀င္ ခြင့္ေပးၾကရေပမည္။ ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို လက္ေတြ႔က်င့္သံုးၾကရေပမည္။ အနည္းစုဆႏၵကို အသိအမွတ္ျပဳျပီး အမ်ားဆႏၵကို အေကာင္အထည္ ေဖၚၾကရေပမည္။ ထိုမွတဆင့္ နားလည္မႈရယူကာ ခိုင္မာသည့္ အျပန္အလွန္ယံုၾကည္မႈ တည္ေဆာက္ ၾကရေပမည္။

တဖန္ရခိုင္ႏိုင္ငံေရး အသိုင္းအ၀ိုင္းတြင္ အျငမ္းပြားလွ်က္ရွိၾကသည္မွာ ရခိုင္ျပည္သည္ အလြန္ေသး ငယ္သည့္အတြက္ ကိုယ္ပိုင္ႏိုင္ငံထူေထာင္ရန္ ျဖစ္ႏွိုင္ပါမည္လား ဟူသည့္ကိစၥပင္ျဖစ္သည္။ အိမ္နီးခ်င္း နိုင္ငံမ်ား ျဖစ္ၾကေသာ ဘဂၤလားႏွင့္ အိႏၵယႏိုင္ငံတို ႔တြင္အဆမတန္ တိုးပြားလာေသာ လူဦးရည္ ႏွင့္ ရခိုင္ျပည္သို ့လွိမ္ ၀င္လာေသာ မူဆလင္မ်ာရံကိုကာကြယ္ႏွိုင္ပါမည္လား စသည့္မရွင္းမလင္းသည့္ျငမ္းခံုမႈ႕ မ်ားရွိေနၾကပါသည္။

ရခိုင္ျပည္သည္ အခ်ဳပ္အခ်ာႏိုင္ငံအျဖစ္ရပ္တည္ပါက ႏွစ္ ၂၀ တတြင္း စကၤာပူႏိုင္ငံထက္ တိုးတက္လာမည္ ျဖစ္သည္။ ေပါမ်ားေသာ သယံဇာတ၊ ေရနံႏွင့္ သဘာ၀ဓါတ္ေငြ ့စေသာ (Natural resources )မ်ား ၊ ရိုးသား ၾကိဳးစား ထက္ျမက္ေသာ လူသားရင္းျမစ္ (Human resources)တို ့သည္ ထိုဖြံျဖိဳးတိုးတက္မႈတို႕၏အေျခခံမ်ားပင္ျဖစ္သည္။ စက္မႈ၊ နည္းပညာႏွင့္ ေငြအရင္းအနီးမ်ားသည္ ဤေခာတ္တြင္ရွားပါးခက္ခဲေသာ အရာမ်ားမဟွုတ္ေတာ့ေပ။

ႏိူင္ငံတကာ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ရခိုင္ျပည္သည္ ကုလသမဂၢအဖြဲ၀င္ ႏိူင္ငံျဖစ္လာသည့္အတြက္ တဖက္က်ဴးေက်ာ္ရန္ကို ကာကြယ္ႏွိုင္ပါသည္။ ေၾကး၊ေရ၊ေလ ကာကြယ္ေရး တပ္မ်ားက စနစ္တက် အကာအကြယ္ေပးႏွိင္ပါသည္။

လူ၀င္မႈ႕ၾကီးၾကပ္ေရး ဌာနမ်ားသည္လည္း ရခိုင္ျပည္ထဲေရး ၀န္ၾကီးေအာက္တြင္ရွိရကား လူ၀င္မႈ႔ၾကီးၾကပ္ေရး ဥပေဒႏွင့္ စနစ္ကို ေသခ်ာစြာခ်မွတ္ ထိမ္းခ်ဳပ္ပါက တိုင္းျပည္၏လူ၀င္မႈ႔ စနစ္ကို ထိမ္းခ်ဳပ္ ႏူိင္ပါသည္။ ထိုလြတ္လပ္ခိုင္မာေသာ ႏိုင္ငံျဖစ္လာမွသာလွင္ ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ား ကမၻာအလယ္တြင္ သိကၡာရွိစြာ ရပ္တည္လာႏွိုင္ၾကေပလိမၼည္။ အရွင္းဆံုးဆိုရလွ်င္ “ရခိုင္ျပည္ကို ရခိုင္သားမ်ားသာ အုပ္ခ်ဳပ္ရလွ်င္ လူ၊နပ္၊ ျဗမၼာ သတၱ၀ါအားလံုး ျငိမ္းခ်မ္းေပ်ာင္ရႊင္မွု ့အလံုးစံုကို ျဖည့္စည္းေပးႏွိုင္သည့္ ဘုံမိနပ္သံေျမ” ျဖစ္လာမည္မွာ ေျမၾကီးလက္ခပ္မလြဲေပ။

ယခင္သမိုင္းတေလွ်ာက္တြင္ ရခိုင္ဘုရင္မင္းျမတ္မ်ားအုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ျပန္ၾကည့္လွ်င္ ႏိုင္ငံေတာ္ကို ကာကြယ္အုပ္ခ်ဳပ္ႏွိုင္ရံုသာမက အေနာက္တြင္ ဘဂၤလား၊ မဂိုအင္ပါယာႏွင့္ အေရွ ့တြင္ သံလွ်င္၊ ပဲခူး၊ ဇင္းေမ (ယခု႔ ခ်င္းမိုင္၊ ထိုင္းႏိုင္ငံ) ႏွင့္ မာလာကာ (မေလးရွားႏိုင္ငံ) ကိုပင္လွ်င္ ၾသဇာသက္ေရာက္ ခဲ့ၾကသည္။ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ၾကသည္။ အာရပ္၊ ေပၚတူဂီ၊ ေဒ်(ခ်္) တို ့ႏွင္ သံတမံေရး၊ စစ္ေရးႏွင့္ ကုန္ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ေရ အပါအ၀င္ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ သိပံၸနည္းပညာမ်ားကို ဖလွယ္ခဲ့ၾကသည္။ ဂ်ပန္ဆာမူရိုင္းမ်ားကိုပင္လွ်င္ ေၾကးစားစစ္သားမ်ား ခန္႔အပ္ကာ ဘုရင့္ကာကြယ္ေရးတပ္မ်ားကို အင္္အား ျဖည့္တင္းႏွိုင္ခဲ့သည္။

ေနာက္ဆံုးအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ မဟာသမၼတရာဇာမင္းသည္ ႏိုင္ငံတကာ ဗဟုသုတျပည့္စံု သူတဦးျဖစ္သည္။ စည္းမ်ဥ္းခံဘုရင္ စနစ္ကိုက်င္းသံုးကာ နန္းေတာ္ေရွ ႔တြင္ ဟစ္တိုင္မ်ားထားရွိျပီး ျပည္သူလူထုအသံ ကိုနားေထာင္ကာ ဒီမိုကေရစီစနစ္ျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ မင္းျမတ္တပါးျဖစ္ပါသည္။ မဟာသမၼတရာဇာမင္းႏွင့္ေခာတ္ျပိဳင္ ၁၇၇၆ ခုတြင္ အေမရီကန္တို႔သည္ အဂၤလိပ္ကို လြတ္လပ္ေရးေက်ညာခဲ့သည္။

၀ိထူရီယဘုရင္မၾသဇာကို ဖိဆန္ခဲ့ၾကသည္။ ရခိုင္ျပည္ဗမာလက္ေအာက္သို႔က်ေရာက္ျပီး သံုႏွစ္အၾကာတြင္ အေမရိကန္ေတာင္လွန္ေရး ေခါင္းေဆာင္မ်ား ၁၇၈၇ ခုႏွစ္တြင္ ေဖလိတာဖီးယား၌ ဖြဲစည္းအုပ္ပံုအေျခခံဥပေဒ ကို ေရးဆြဲကာ သမၼတစနစ္ကိုက်င့္သံုးခဲၾကသည္။ ၁၇၉၀ ခုျပင္သစ္   ေတာ္လွန္ေရးျဖင့္ လူ၀ီဘုရင္ကို ခါင္းျဖတ္ သတ္ကာ ျပည္သူ႕ နိုင္ငံေတာ္ မတည္ေထာင္မွီ ကတည္းကပင္ ရခိုင္တို႔သည္ စည္းမ်ဥ္းခံဘုရင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး စနစ္ကိုျပဳျပင္ေျပာင္းလဲတည္ေဆာက္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ဲ့ၾကသည္။

အလားတူပင္ လက္ရွိကာလ ၂၁ ရာစု အမိ်ဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရး၊ရခိုင္သမၼတႏိုင္ငံေတာ္ ထူေထာင္ေရးကို ဦးေဆာင္ေနၾကေသာ ရခိုင္ေခါင္းေဆာင္းမ်ားသည္ ကမၻာ့ ႏိုင္ငံေရးအေျခအေန၊ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ား၏ နိုင္ငံေရးအေျခအေန၊ ျမန္မာျပည္ႏိုင္ငံေရး အေျခအေန၊ ဘ၀တူခ်င္း၊ ကခ်င္၊ ကရင္၊ မြန္၊ ရွမ္း၊ ကရင္နီႏွင့္ အျခားတိုင္းရင္းသားမ်ား၏ ႏိုင္ငံေရ အေျခအေနႏွင့္ ရခိုင္တလူမ်ိဳးသားလံုး လိုလားခ်က္ဆႏၵကို သိနားလည္ေသာ ေခါင္းေဆာင္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ အိႏၵယႏွင္တရုပ္ အင္အားၾကီးထြားလာမႈ၊ အေမရိကန္ ဦးေဆာင္ေသာ အေနာက္အုပ္စုႏွင့္ တရုပ္တို႔ စီးပြါေရး စစ္ေရး ႏိုင္ငံေရး အားျပိဳင္လာမႈ႕ေၾကာင့္ေပၚေပါက္လာ မည့္ႏိုင္ငံေရး အခြင့္အလမ္းမ်ား။ တဖက္တြင္ရခိုင္မွ တရုပ္ႏိုင္ငံသို႔ေဖါက္လုပ္မည့္ ေရနံႏွင့္ သဘာ၀ဓါတ္ေငြ႔ ပိုက္လိုင္းၾကီးမ်ားႏွင့္ ဆက္ႏြယ္သည့္ ၂၁ ရာစုေလာင္စာဆီ ပဋိပကၡေၾကာင့္ ေပၚထြန္းလာမည့္ ႏိုင္ငံေရး အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ အမ်ိဳးသားေရႏိုးၾကားလာေသာ ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ား၏ အေျခအေနကို အမွီအရဆုပ္ကိုင္ကာ လက္ရွိ ေခါင္းေဆာင္မ်ားအေနျဖင့္ အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရး လမ္းစမ်ားကိုရွာေဖြမွသာလွ်င္ အက်ိဳးရွိမည္ဟု ယံုၾကည္ထားၾကသည္။ ဒီေရသည္လူကို မေစာင့္သကဲ့သို႕ ေဒသတြင္းႏိုင္ငံေရးေျပာင္းလဲမႈႏွင့္ အမ်ိဳးသား လြတ္ေျမာက္ေရး အခြင့္အလမ္းမ်ားသည္လည္း ကြ်ႏွုပ္တို႔ကို ေစာင့္ဆိုင္းေနလိမၼည္မဟွုတ္ေပ။ လုပ္သင့္ လုပ္ထိုက္ေသာ အလုပ္ကို လုပ္ရမည့္အခ်ိန္တြင္ရဲရင့္ ျပတ္သားစြာလုပ္ေဆာင္ၾကရေပလိမၼည္။

ရခိုင္တို႔သည္ ႏွစ္ေပါင္းငါးေထာင္ေက်ာ္ ကိုယ္ထီးကိုယ္နန္း ကိုယ့္မင္းကိုယ့္ခ်င္းႏွင့္ေနလာခဲ့ သည့္ေရႊေခာတ္၊ ႏွစ္ေပါင္းသံုရာနီးကပါး ခါးသည္းနာက်ည္းစြာ ကြ်န္ျပဳအုပ္ခ်ဳပ္ခံေနရသည့္ အႏွိမ္္ခံကြ်န္ဘ၀၊ ႏွင့္ လက္ရွိအမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရး လွုပ္ရွားမႈ႔ ေခာတ္သမိုင္း၏ အနိဌာရံု၊ ဆိုးေမြ၊ ပဋိပကၡ၊ အက်ပ္ အတည္းမ်ားႏွင့္ အနာဂတ္ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္မ်ားသည္ ယခုအခါ စုစည္းေပါင္းဆံုကာ ရခိုင္အမ်ိဳးသား လြတ္ေျမာက္ေရး သမိုင္း စာမ်က္ႏွာသစ္ဖြင့္လွစ္ရန္ ေတာင္းဆိုေနျပီျဖစ္သည္။

ထိုအမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရးလမ္းစ မ်ားကိုရွာေဖြႏွိုင္ရန္ “ရခိုင္အမ်ိဳးသားနိုင္ငံေရး ပကတိျဖစ္စဥ္ကို နိုင္ငံေရအရ ရွု႕ျမင္ျခင္း (သုိ႔) အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရး လမ္းစရွာေဖြျခင္း” စာတမ္းျဖင့္ အတိတ္၊ ပစၥဳပၸန္၊အနာဂါတ္ သံုးပိုင္းခြဲကာ အခန္း ၂၀ ျဖင့္ ေရးသားတင္ျပထားပါသည္။ ဆက္လက္ျပီး ရခိုင့္ဘုရင့္နိုင္ငံေတာ္ တည္တန္းစဥ္အခါက ႏိုင္ငံေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ စစ္ေရး၊ စီးပြားေရး၊ ဘာသာေရး လူမႈေရး ႏွင့္ လူဦးေရတိုးပြားတို႔ကို ဆက္လက္ ေဖၚျပလားပါမည္။

(မွတ္ခ်က္) ။ ။ဤစာတန္းတြင္ထည့္သြင္းေရးသားတင္ျပခ်က္မ်ားသည္ စာေရးသူ၏အာေပၚသာျဖစ္သည္။ မည့္သည့္အဖြဲအစည္းႏွင့္မွ်မသက္ဆိုင္ေပ။

ညီညီလြင္ (၂၇၊၀၇၊၂၀၁၁)

...။...။...တင္ျပသူ...။လျခမ္းျမီ ...စာတင္ခ်ိန္။...။..19.10.11...။...လျခမ္းျပီး...။... စာေပမိတ္ေဆြမ်ား, ပင္မစာမ်က္ႏွာ, ေဆာင္းပါး . ။...အားပီးလာဂါတ္ေရ စာဖတ္ပရိတ္မွားမွ ေဒဘေလာ့ဂ္နန္႔ပတ္သတ္ျပီး အႀကံမ်ားပီးလိုပါက arakankotawchay@gmail.com မွ အျမဲတမ္း ႀကိဳဆိုနီပါသည္။ စာဖတ္ပရိတ္သတ္မ်ားအားလံုးကို ေက်းဇူးတင္လွ်က္ ...။